Grafika artystyczna jest formą wypowiedzi twórczej opartą na przekazie medialnym. Używa nośników informacyjnych, które pozwalają na dotarcie z komunikatem wizualnym do szerokiego grona odbiorców. W jednorodnej przestrzeni społecznej, gdzie „wszystko, co ważne może być tam zdobywane tylko na drodze wymiany towarowej[1]”, grafika artystyczna umożliwia zaistnienie alternatywnych rozwiązań. Jej użyteczność polega na umiejętnym wykorzystaniu warsztatu do rozpropagowywania idei i poglądów społecznych, nawet tych, które wykraczają poza kulturowe wzorce. Dotyczy to zarówno funkcji medialnych grafiki (wydawnictw, internetu, informacji w przestrzeni miejskiej), funkcji warsztatowych (przygotowanie do druku, technologia i techniki druku, obraz cyfrowy, introligatorstwo, dźwięk), jak i walorów artystycznych (kompozycyjnych w tym rysunkowych, malarskich, przestrzennych, audio-wizualnych), które umożliwiają wprowadzanie nowych jakości estetycznych, jak i kształtowanie rzeczywistości. Grafika artystyczna jako odrębna dziedzina sztuki wywodzi się z grafiki warsztatowej. Nie ogranicza się jednak wyłącznie do poszukiwań nastawionych na estetyczną eksplorację technik druku. Polega na kreacji medialnej, która pozwala na uwzględnianie nowych funkcji sztuki, w tym działań postartystycznych[2]. Grafika artystyczna jest bliska codzienności poprzez koncentrowanie się na przekazie informacyjnym. Przyjmuje charakter wydarzenia oraz eksponuje potencjał procesualny stojący w opozycji do ściśle określonej podmiotowości, która odpowiedzialna jest m.in. za wpisywanie artefaktów w kulturę konsumpcyjną. Uczestniczy w procesie odprzedmiotawiania działań twórczych eksponując kontekst – unika tym samym traktowania sztuki jako towaru.[3] W graficznych działaniach twórczych zatracają się granice czasowe, co nie osłabia siły przekazu i użyteczności społecznej pracy artystycznej. Tego typu incydentalność przekazu graficznego wprowadza w codzienność heterogeniczne treści i obiektywne jakości społecznego zachowania. Wyeksponowanie drugoplanowych (leżących w tle) elementów konstrukcji dzieła pozwala zbudować totalność przekazu. Ułatwia powiązanie interwencji twórczej z daną sytuacją społeczną. Dzięki temu wzrasta skuteczność oddziaływania dzieła na rzeczywistość. Siła wpływu dotyczy nie tylko ekstensywnych wartości, ale również intensywnych – pobudzających do zmian sposobu myślenia, zarażających nowym podejściem w rozwiązywaniu współczesnych społecznych problemów. Grafika artystyczna łączy stare sposoby wykonywania druku z nowymi możliwościami przekazu informacji, co pozwala na wykorzystanie w sposób niekomercyjny potencjału powielania. Poszukiwania twórcze skoncentrowane na tradycyjnych technologiach druku umożliwiają przenoszenie jakości estetycznych na nowe nośniki przekazu. Natomiast eksploracja tych technik medialnych umożliwia szerokie rozpropagowanie twórczości, zarówno poprzez globalny zakres działania nośników, jak i analizę języka przez nich kształtowanego. Stosowanie syntetyzujących form wypowiedzi twórczej pozwala łączyć elementy codzienne z obiektywnymi własnościami bytu społecznego. Dialektyczny charakter graficznej aktywności umożliwia urealnienie autentyczności przekazu samej istoty zjawiska i sposobu jego przejawiania się.
Jego czytelność i łatwość odbioru pozwalają zainicjować użyteczne rozwiązania w komunikacji społecznej, które wykraczają poza komercyjną kulturę i organizację systemu opartego na wymianie towarowej. Działania twórcze w obszarze grafiki artystycznej związane są z poszukiwaniem nowych rozwiązań estetycznych, które umożliwiają ujawnienie zjawisk społecznych pomijanych w tradycyjnym przekazie[4]. Dotyczą również sfery znaczeniowej, często związanej z konkretną użytecznością, która powiązana jest bezpośrednio z kreacją rzeczywistości. Te dwa obszary charakterystyczne dla grafiki artystycznej łączy proces budowania struktury dzieła poprzez doświadczanie, a nie poprzez kreację nastawioną na produkcję przedmiotów. Grafika artystyczna korzystając z zasobów twórczych komunikacji masowej pozwala uspołecznić przekaz, nadać mu nową funkcję praktyczną. Umożliwia ukazanie subiektywnych potrzeb jednostki redukujących różnice wynikające ze specyfiki codzienności. Tym samym tworzy uogólnienie, syntezę i uniwersalne treści, które bronią wyłącznie partykularyzmu wyrosłego z kultury reprodukującego się kapitału. Grafika artystyczna daje możliwość zaistnienia wypowiedziom, które traktują zmianę wnikliwie. Nie jest tym samym jakością budującą różnorodność jedności, która ostatecznie gwarantuje zachowanie status quo, ale urzeczywistnia idee będące reakcją na daną sytuację życiową, obnażając ogólne mechanizmy funkcjonowania społeczeństwa. Sposób takiego postępowania powoduje spójność teleologii i przyczynowości, łączącej wyjściowe idee uwzględniające warunki sposobów ich zrealizowania – „zgodności tego co idealne z tym co realne[5]”. Zarysowująca się praktyczność grafiki artystycznej nie służy zindywidualizowaniu komunikatu wizualnego jako formy artystycznej kształtującej zmutowane kolejne jakości estetyczne w obrębie tradycyjnego myślenia o sztuce, ale umożliwia uruchomienie „szeregów przyczynowych[6]” oddziałujących na rzeczywistość. Realizacje graficzne raczej pozwalają zaistnieć nowej potencjalności powstałej z analizy rzeczywistości, która przeprowadzona wnikliwie doprowadza do samorealizacji zastanej sytuacji – „prawidłowe jej samo wyrażanie się[7]”. Grafika artystyczna ostatecznie poprzez stwarzanie możliwości zaistnienia „momentu idealnego[8]” uczestniczy w procesie usamodzielnienia się formy bytu społecznego.
Maciej Kurak
[1] György Lukács, Wprowadzenie do ontologii bytu społecznego, t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, s. 433.
[2] Pojęcie Jerzego Ludwińskiego określające działania rozpływające się w codzienności, kreujące rzeczywistość. Działania postartystyczne obejmują zarówno realizacje użytkologiczne, sztukę 1:1, jak i przynależne do realizmu materialnego.
[3] Sztuka jako przedmiot konsumpcyjny łatwo wpisuje się we wszelkie mechanizmy rynkowe. Pozwala uczestniczyć w procesie kwantyfikacji kultury podtrzymując zastany system oparty na idei gromadzenia kapitału.
[4] Forma przekazu przystaje do ogólnych zasad organizacji kształtowanych przez kulturę.
[5] György Lukács, Wprowadzenie do ontologii bytu społecznego, t. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, s. 484.
[6] Tamże, s. 487.
[7] Tamże, s. 549.